چه با موهای خاکستری تازهدرآمدهتان کنار آمده باشید و چه دانهدانه با موچین به جانشان افتاده باشید، سفید شدن مو بخشی اجتنابناپذیر از روند افزایش سن است. هلن، استادیار پوست در دانشکده پزشکی آیکانِ مانتساینای، میگوید: «همانطور که پوست و دیگر اندامهای بدن پیر میشوند، مو هم پیر میشود.»
به گفته او، روند سفید شدن مو در افراد مختلف با سرعتهای متفاوتی رخ میدهد، اما طبق گزارش آکادمی پوست آمریکا، بیشتر ما از دهه ۳۰ یا ۴۰ زندگی متوجه افزایش موهای سفید میشویم. در این دوره، سلولهای بنیادی ملانوسیت—که در فولیکول مو قرار دارند و مسئول تزریق رنگدانه به ساقه مو هستند—بهتدریج کاهش مییابند یا کارکردشان مختل میشود.
جورج کوتسارلیس، رئیس بخش پوست در دانشکده پزشکی دانشگاه پنسیلوانیا و پژوهشگر سلولهای بنیادی فولیکول مو، میگوید: «واقعیت این است که هنوز دقیقاً نمیدانیم چرا سلولهای بنیادی ملانوسیت از بین میروند.» اما عواملی مانند استرس یا آسیبهای DNA از جمله دلایلی هستند که «احتمالاً مانع بقای این سلولها میشوند.»
این روند که «پیری سلولی» نام دارد، باعث میشود موها «بهتدریج رنگدانه خود را از دست بدهند». موهایی که قبلاً مشکی، قهوهای، قرمز یا بلوند بودند، کمکم به شکل خاکستری یا سفید-نقرهای از فولیکول بیرون میآیند. بعضی افراد همچنین متوجه میشوند که موهای سفیدشان زبرتر شده است.
سن همچنان مهمترین عامل پیشبینیکننده زمان سفید شدن مو است. یک مطالعه در سال ۲۰۱۲ روی بیش از ۴ هزار نفر نشان داد که بین سنین ۴۵ تا ۶۵ سال، نزدیک به سهچهارم افراد دستکم تا حدی موهای سفید دارند.
نقش پررنگ ژن ها
قبلاً فکر میکردند که موها طبق یک برنامه ثابت با بالا رفتن سن سفید میشوند و هیچ عامل دیگری دخالت ندارد. اما تحقیقات جدید نشان می دهد که اینطور نیست. به گفته ناتاشا مسینکوفسکا، متخصص پوست در UCI Health: «سفید شدن مو یک روند تأثیرپذیر است به این معنا که برخی عوامل مثل استرس، سلامت بدن، تغذیه و شرایط سلولهای مو ممکن است بیش از آنچه تصور میکنیم بر سفید شدن مو تأثیر بگذارد».
ژنها تنها عامل سفیدی مو نیستند، اما نقش بسیار مهمی دارند. کوتسارلیس میگوید: «در نهایت، این ژنتیک است که تعیین میکند چه زمانی موهایتان سفید شوند.»
دانشمندان ژنهایی را شناسایی کردهاند که در سفید شدن مو نقش دارند و حتی ممکن است با ویژگیهایی مثل طاسی، شکل ابرو یا ضخامت ریش هم مرتبط باشند. تفاوتهای قومی هم وجود دارد: تحقیقات نشان میدهد افراد سفیدپوست معمولاً زودتر از افراد آفریقاییتبار و آسیایی موهایشان سفید میشود و بلوندها هم ممکن است زودتر درصد بیشتری موی سفید داشته باشند.
سفید شدن زودرس مو—که تعریف دقیقی ندارد، اما گاهی به سفید شدن پیش از ۲۰ سالگی در سفیدپوستان، پیش از ۲۵ سالگی در آسیاییها و پیش از ۳۰ سالگی در سیاهپوستان گفته میشود—نیز بهشدت تحت تأثیر ژنتیک است. یکی از واریانتهای ژنی به نام IRF4 «بهشدت با سفید شدن زودهنگام مرتبط است». همچنین برخی بیماریهای ارثی نادر، مانند سندرم گریسلی که باعث اختلال در رنگدانه میشود، میتوانند از بدو تولد موجب موی سفید شوند.
زن و مرد به یک اندازه احتمال سفید شدن مو دارند، اما جنسیت زیستی ممکن است محل بروز موهای سفید اولیه را متفاوت کند: مردان معمولاً در شقیقهها و کنار گوشها سفید میشوند، در حالی که زنان اغلب ابتدا در جلوی سر متوجه این تغییر میشوند.
سبک زندگی هم میتواند مؤثر باشد
هنوز ابهامات زیادی درباره نقش سبک زندگی در سفید شدن مو وجود دارد، اما برخی مطالعات نشان دادهاند که کمبودهای تغذیهای خاص—مانند ویتامین B12 و آهن—با سفید شدن زودرس مو ارتباط دارند. البته به گفته کوتسارلیس، این کمبودها معمولاً باید شدید باشند.
بیشتر افراد به مکملها نیاز ندارند، اما چون برخی کمبودهای معدنی با سفید شدن زودهنگام مو مرتبط دانسته شدهاند، بهتر است مطمئن شوید رژیم غذاییتان همه نیازهای تغذیهای را پوشش میدهد.
استرس هم نقش بالقوهای دارد. سارا میلر، استاد علوم سرطان و پوست در مانتساینای، میگوید: «همیشه این مشاهده وجود داشته که افراد تحت استرس زودتر موهایشان سفید میشود.»
مطالعهای در سال ۲۰۲۰ در مجله Nature نشان داد که در موشها، استرس باعث از دست رفتن سلولهای بنیادی ملانوسیت میشود. با فعال شدن سیستم عصبی سمپاتیک (واکنش جنگ یا گریز)، این سلولها «بهطور غیرعادی تکثیر میشوند، تمایز پیدا میکنند و از جایگاه اصلیشان دور میشوند».
در مطالعهای دیگر در سال ۲۰۲۱، پژوهشگران دانشگاه کلمبیا با بررسی تکتک موهای ۱۴ داوطلب، ارتباطی میان سفید شدن مو و هفتههایی که افراد استرس بیشتری گزارش کرده بودند مشاهده کردند.
با این حال، هنوز مشخص نیست که کاهش استرس میتواند روند سفید شدن را کند کند یا نه. مسینکوفسکا میگوید: «اما باور دارم فشارهای مزمن آدم را فرسوده میکند؛ همانطور که در مطالعات روی موشها دیدهایم.»
سیگار نکشیدن (که با سفید شدن زودرس مرتبط است)، خواب کافی، کاهش استرس و تغذیه سالم همگی به سلامت عمومی بدن کمک میکنند و احتمالاً برای فولیکولهای مو هم مفیدند. هلن میگوید: «اینها عادتهای کلی ضدپیری هستند و بخشی از آن میتواند به تأخیر انداختن سفید شدن مو مربوط باشد.»
ورزش و کاهش مصرف الکل هم ممکن است مؤثر باشد؛ یک مطالعه، سفید شدن زودرس را با سبک زندگی کمتحرک مرتبط دانسته است.
آیا میتوان سفید شدن مو را کند یا حتی معکوس کرد؟
به گفته کوتسارلیس، بهجز تغییر سبک زندگی، «کار زیادی نمیتوان برای موهای سفید انجام داد».
اما مایومی ایتو سوزوکی، استاد پوست در دانشگاه NYUبرای معکوس کردن این روند امیدهایی دارد. او میگوید: «در گذشته تمرکز اصلی بر توصیف تغییرات سلولهای بنیادی ملانوسیت بود. گام بعدی این است که بفهمیم چطور میتوان این تغییرات را معکوس کرد.»
او توضیح می دهد مو برای اینکه رنگ داشته باشد، باید سلولهای خاصی در جای درستِ ریشه مو فعال باشند و رنگدانه بسازند. برخی پژوهشها میگویند این سلولها همیشه از بین نمیروند؛ گاهی فقط به جای نادرست میروند یا غیرفعال میشوند. وقتی این اتفاق میافتد، رنگدانه تولید نمیشود و مو سفید درمیآید. اما اگر این سلولها سالم بمانند، ممکن است دوباره فعال شوند؛ یعنی سفید شدن مو الزاماً همیشگی نیست.
برخی محصولات موضعی بدون نسخه ادعا میکنند سفید شدن مو را برمیگردانند، اما «هیچکدام اثربخشی اثباتشدهای ندارند». بهطور کلی، درمانهای موضعی مشکل دارند چون سلولهای بنیادی ملانوسیت در عمیقترین بخش فولیکول مو قرار دارند. به همین دلیل داروهایی مثل لَتیس که مژهها را بلندتر و تیرهتر میکنند، «روی پوست سر جواب نمیدهند؛ چون پوست خیلی ضخیم است».
با این حال، برخی پژوهشها توجه زیادی جلب کردهاند. مطالعهای در سال ۲۰۲۳ نشان داد که راپامایسین موضعی ممکن است به بازتحریک تولید ملانین کمک کند. اما این دارو—که یک سرکوبکننده سیستم ایمنی است—برای این کاربرد تأیید نشده و «داروی نسبتاً قویای» است.
اگر فکر میکنید دچار سفید شدن زودرس شدهاید، بهتر است با پزشک مشورت کنید. مسینکوفسکا میگوید: «اگر کسی نزد من بیاید و بگوید موهایم زود سفید شده، دنبال علت میگردم.» گاهی اصلاح کمبودهای تغذیهای، اختلالات تیروئید یا التهاب میتواند کمککننده باشد.
از آنجا که هر چرخه جدید رشد مو فرصتی برای رشد مو بدون رنگدانه است، «اگر ریزش موی زیادی داشته باشید، ممکن است روند سفید شدن تسریع شود». ریزش مو همیشه قابل پیشگیری نیست، اما آکادمی پوست آمریکا توصیه میکند از درمانهایی مثل فر دائم یا مدلهایی که به پوست سر کشش وارد میکنند پرهیز شود.
و در نهایت، از موچین دوری کنید. هلن میگوید: «این تصور که کندن موی سفید باعث افزایش آن میشود درست نیست، بهاحتمال زیاد مویی که دوباره رشد میکند، باز هم سفید خواهد بود.»
نظر شما