در ساعتهای آغازین موج نخست حملات اسرائیل به ایران در ۱۳ ژوئن، که به کشته شدن برخی از مقامات ارشد نظامی و دانشمندان هستهای انجامید، مأموران اطلاعاتی اسرائیل کارزاری پنهانی را برای ایجاد رعب و تفرقه در میان مقامات ارشد جمهوری اسلامی به راه انداختند؛ این را سه منبع آگاه از این عملیات به واشنگتن پست گفتند.
افرادی که برای دستگاههای امنیتی اسرائیل کار میکنند و به زبان فارسی مسلط هستند، با برخی مقامات ارشد ایرانی تماس تلفنی گرفتند و هشدار دادند که اگر به حمایت از حکومت آقای خامنهای، رهبر ایران، ادامه دهند، کشته خواهند شد. یکی از این منابع گفت که بیش از ۲۰ مقام ایرانی در سطوح بالا چنین تماسی دریافت کردند.
روزنامهی واشنگتن پست موفق به دریافت فایل صوتی و متن پیادهسازیشدهی یکی از این تماسها شد که در همان روز آغاز حملات اسرائیل یعنی ۱۳ ژوئن انجام شده است.
در این فایل صوتی، یک مأمور اطلاعاتی اسرائیلی به یک ژنرال ارشد ایرانی چنین هشدار میدهد:
«بهت نصیحت میکنم، تو الان ۱۲ ساعت وقت داری با همسرت و بچهات فرار کنی. وگرنه، الآن روی لیست ما هستی.»
او سپس تهدید میکند که اسرائیل میتواند هر لحظه تسلیحاتش را متوجه او و خانوادهاش کند.
«ما از رگ گردنت بهت نزدیکتریم. اینو بذار توی سرت. خدا نگهدارت باشه.»
این ژنرال که از اعضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است، تهدید میشود که باید ظرف ۱۲ ساعت ویدیویی ضبط کند و از جمهوری اسلامی اعلام برائت کند.
در ادامه، ژنرال میپرسد: «چطور ویدیو رو براتون بفرستم؟»
و مأمور پاسخ میدهد: «من یه آیدی تلگرام برات میفرستم. بفرست.»
مشخص نیست چنین ویدیویی واقعاً ساخته یا ارسال شده یا نه. به گفتهی یکی از منابع، ژنرال هنوز زنده است و در ایران به سر میبرد. اما به گفتهی منبع دوم، هدف اصلی این تماسها، ترساندن، بازداشتن و سردرگمکردن رهبری تهران بوده است.
دفتر نخستوزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، از اظهار نظر در اینباره خودداری کرده است.
فایل صوتی و متن انگلیسی آن را یک فرد اسرائیلی که این اطلاعات را به دست آورده، در اختیار واشنگتن پست قرار داده است. او همچنین شرح تماس دوم با یکی دیگر از مقامات نزدیک به رهبری را نیز به این رسانه داده است. این تماس حدود چهار دقیقه به زبان فارسی ضبط شده و روزنامه واشنگتن پست، متن انگلیسی آن را خودش تنظیم کرده است.
این فرد اسرائیلی گفته محتوای فایل صوتی دستکاری نشده، جز در حذف صدای مأمور برای حفظ هویت او. همچنین واشنگتن پست نام ژنرال ایرانی را به دست آورده، اما برای حفظ امنیت، نام و صدای او را منتشر نکرده است.
این تماسهای تلفنی تنها بخشی از یک عملیات گستردهی مخفیانه به نام "شیر خیزان" بودهاند که همزمان با حملات نظامی اسرائیل به تأسیسات هستهای، کارخانههای ساخت تسلیحات و پرتابگرهای موشکی ایران انجام شد.
بر اساس اظهارات مقامات اسرائیلی، این عملیات شامل تیمهای اطلاعاتی مخفی، سلاحهای مخفیشده در داخل ایران، و دیگر امکانات پنهان بود که بعضاً هفتهها یا ماهها پیش در ایران جایگذاری شده بودند.
در ساعات اولیهی حملهی اسرائیل، اعضای حلقهی نزدیک به آقای خامنهای و چهرههای کلیدی برنامهی هستهای ایران کشته شدند.
در همان تماس صوتی، مأمور اسرائیلی بر همین ترورها تأکید میکند و میگوید:
«دقیق گوش بده ببین چی میگم. من از کشوری تماس میگیرم که دو ساعت پیش باقری، سلامی، شمخانی رو یکی یکی فرستاد جهنم.»
به گفتهی دو منبع آگاه، کارزار روانی اسرائیل علیه مقاماتی که زنده مانده یا در حملات نخست هدف قرار نگرفتهاند، توسط چند نهاد امنیتی اسرائیل سازماندهی شده و هدف آن ایجاد رعب در میان نسل دوم و سوم رهبری جمهوری اسلامی بوده است.
یکی از منابع میگوید: «مقامات رده دومی که قرار است جایگزین افراد کشتهشده شوند، بهشدت وحشت کردهاند.»
او افزود که این افراد به طور مستقیم به آنچه برای جانشینان حسن نصرالله و دیگر فرماندهان حزبالله رخ داد، یادآوری میشوند.
او همچنین میگوید: «خامنهای برای انتصاب جانشین به مشکل برخورده؛ چون افراد جدیتر از پذیرفتن این مناصب امتناع میکنند.»
با این حال، منابع امنیتی غربی گفتهاند که نشانهای از فرار یا کنار کشیدن نیروهای ارشد نظامی یا سپاه پاسداران ایران مشاهده نکردهاند.
به گفتهی یکی از مقامات اسرائیلی، برخی مقامات ارشد ایرانی نامههای تهدیدآمیز را زیر در خانهشان پیدا کردهاند، برخی مستقیماً تماس تلفنی دریافت کردهاند و برخی دیگر از طریق همسرانشان پیام تهدید را گرفتهاند.
او گفت: «آنها کاملاً میدانند که برای ما شفاف و شناختهشده هستند. نفوذ اطلاعاتی ما در بالاترین سطح، کامل و صددرصدی است.»
حتی برخی از مقامات ایرانی چند بار تماس گرفتهاند و میان آنها و اطلاعات اسرائیل نوعی گفتوگو شکل گرفته است.
آیا ایران، اسرائیل و آمریکا هر سه میتوانند مدعی پیروزی باشند؟
حتی پیش از آنکه موشکی به سمت قطر شلیک شود، ایران در جستجوی راهی برای خروج از بحران بود.
صبح روز دوشنبه، شورای عالی امنیت ملی ایران جلسهای اضطراری تشکیل داد تا دربارهی پاسخ به حملات آمریکا تصمیم بگیرد. ایالات متحده طی آخر هفته، سه تأسیسات اصلی هستهای ایران را بمباران کرده بود؛ ضربهای سنگین که پس از یک هفته حملات اسرائیل به زیرساختها و فرماندهی نظامی ایران وارد شد.
ایران نیاز داشت که اعتبار خود را حفظ کند. آقای خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، در حالی که در پناهگاه پنهان شده بود، دستور حملهی تلافیجویانه را صادر کرد؛ این را چهار مقام ایرانی مطلع از برنامهریزیهای جنگی اعلام کردند.
اما همزمان، آیتالله دستور داد که این حملات محدود باقی بمانند تا از وقوع یک جنگ تمامعیار با ایالات متحده جلوگیری شود.
ایران میخواست پایگاهی آمریکایی در منطقه را هدف قرار دهد، اما در عین حال تلاش میکرد جلوی حملات بیشتر آمریکا را بگیرد.
سپاه پاسداران، پایگاه هوایی العدید در قطر را به دلایلی خاص انتخاب کرد: به گفتهی دو عضو سپاه، این پایگاه که بزرگترین پایگاه نظامی آمریکا در منطقه است، احتمالاً در هماهنگی حملات بمبافکنهای B-2 علیه تأسیسات هستهای ایران نقش داشته است.
از سوی دیگر، به دلیل روابط نزدیک قطر با ایران، مقامات ایرانی معتقد بودند که آسیب واردشده به این پایگاه میتواند محدود باقی بماند.
چند ساعت پیش از حمله، ایران پیامی هشدارآمیز مبنی بر قریبالوقوع بودن حمله را از طریق میانجیها منتقل کرد. قطر حریم هوایی خود را بست و به آمریکاییها هشدار داده شد.
در عرصه عمومی، ایران این حمله را پاسخی قاطع به حملات آمریکا جلوه داد. در یک سخنرانی تلویزیونی، سخنگوی نیروهای مسلح اعلام کرد که حمله به پایگاه آمریکایی در قطر توسط سپاه انجام شده است.
«به دشمنانمان هشدار میدهیم که دورانِ زدن و دررفتن به سر آمده است.»
در تلویزیون ایران، آهنگهای حماسی روی تصاویر موشکهایی که آسمان قطر را روشن میکردند پخش شد، و مجریان تلویزیونی با لحنی نمایشی از «افتخار و پیروزی ایران در جنگ با قدرتهای امپریالیستی» سخن گفتند.
اما در پشت صحنه، همان چهار مقام ایرانی میگویند که رهبران ایران امیدوار بودند که با این حملهی محدود و هشدار قبلی، ترامپ عقبنشینی کند تا ایران هم بتواند از ادامه درگیری صرفنظر کند.
همچنین آنها امیدوار بودند که واشنگتن، اسرائیل را تحت فشار بگذارد تا به حملات هواییاش پایان دهد؛ حملاتی که پیش از حملهی آمریکا آغاز شده بود و تا شامگاه دوشنبه همچنان ادامه داشت.
به گفتهی یکی از این مقامات ایرانی، پیش از شلیک موشکها به سمت نیروهای آمریکایی در قطر، برنامه این بود که هیچ آمریکایی کشته نشود، چون هرگونه تلفات انسانی میتوانست آمریکا را به تلافیجویی و آغاز چرخهای از حملات و ضدحملات بکشاند.
بهنظر میرسد این برنامه موفق بوده است. ترامپ پس از حمله اعلام کرد که ۱۳ موشک از ۱۴ موشک ایرانی رهگیری و منهدم شدهاند، هیچ آمریکایی کشته یا زخمی نشده، و آسیب وارده بسیار محدود بوده است.
در بیانیهای شگفتانگیز، ترامپ حتی از ایران بابت هشدار قبلی تشکر کرد:
«از ایران بابت هشدار زودهنگام تشکر میکنم که باعث شد هیچ تلفاتی نداشته باشیم. آنها هرچه در دل داشتند را تخلیه کردند، و امیدوارم دیگر شاهد نفرت نباشیم.»
ساعاتی بعد، ترامپ اعلام کرد که توافق آتشبس میان ایران و اسرائیل نزدیک است، گرچه هیچیک از دو کشور بلافاصله آن را تأیید نکردند.
هر طرف روایتی برای پیروزی دارد
تحلیلگران میگویند اکنون فرصت خوبی برای آتشبس است. به گفتهی علی واعظ، مدیر برنامه ایران در گروه بینالمللی بحران: «ایالات متحده میتواند بگوید که برنامه هستهای ایران را به عقب رانده. اسرائیل میتواند بگوید که دشمن منطقهایاش را تضعیف کرده. و ایران میتواند ادعا کند که در برابر دو قدرت نظامی بزرگ دوام آورده و پاسخ داده است.»
در مدتی کمتر از یک هفته، این جنگ از بسیاری از خطوط قرمز پیشین عبور کرد. اما اشتیاق ایران برای ادامه جنگ فرسایشی، در حال کاهش است.
بیشتر ایرانیان، بهرغم حملات، با حس میهندوستی از کشورشان دفاع کردند و جنگ را حملهای خارجی دانستند، حتی با وجود اینکه دهها هزار نفر در تهران و دیگر شهرها آواره شدند. مغازهها، کسبوکارها و ادارات دولتی تعطیل یا نیمهفعال بودند. اثر اقتصادی جنگ آشکار شده بود؛ رانندگان تاکسی، کارگران و مشاغل خدماتی میگفتند که نمیتوانند بیشتر از این دوام بیاورند.
صادق نوروزی، دبیر حزب توسعه ملی در تهران، در یک نشست مجازی گفت: «کشور ما توان ادامهی این جنگ را ندارد. ما با مشکلات اقتصادی، کاهش حمایت عمومی، و نبود توان نظامی و فنّاوری مشابه با آمریکا و اسرائیل روبهرو هستیم.»
حتی برخی از افراد نزدیک به سپاه پاسداران هم خواستار پایان جنگ شدهاند. کریم جعفری، تحلیلگر سیاسی نزدیک به سپاه، در شبکههای اجتماعی نوشت: «ایران باید تمرکزش را روی جنگ با اسرائیل بگذارد و وارد جنگ با آمریکا نشود. چیزی که ایران در حال حاضر نمیخواهد، یک جنگ چندجبههای و گسترده است که پیامدهایش در نظر گرفته نشده.»
پرسش بیپاسخ: گام بعدی ایران چیست؟
اینکه ایران اکنون چه خواهد کرد، هنوز روشن نیست. اگرچه حملهاش به نیروهای آمریکایی محدود و حسابشده بود تا تنشها را بالا نبرد، اما این به معنای پایان قطعی خصومتها نیست.
مقامات غربی میگویند که با وجود حملات آمریکا به تأسیسات هستهای ایران، هنوز نمیدانند چه بر سر ذخایر اورانیوم ایران آمده است. آیا ایران هنوز توان غنیسازی بیشتر دارد؟ آیا به دنبال روشهای پنهانیتری برای تلافی خواهد رفت؟ یا حالا وارد مسیر مذاکره برای لغو تحریمهای سخت خواهد شد؟
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در حال انجام سفری دیپلماتیک فشرده به ترکیه، روسیه و ترکمنستان است. او پس از حمله ایران به پایگاه آمریکا در قطر، در مصاحبهای با تلویزیون دولتی ایران گفت: «نمیگویم که آمریکا به ما آسیب نزده؛ بله، آسیب زدند. اما به هدف اصلیشان برای محرومکردن کامل ما از توانمندیهایمان نرسیدند؛ یا به دیگر اهدافی که شاید در ذهن داشتند.»
نظر شما